Szkielety kręgowców

AsiaSkarzysko · Wysłany: Nie 16:09, 05 Mar 2006 Temat postu: Szkielety kręgowców

EWOLUCJA UKŁADU SZKIELETOWEGO KRĘGOWCÓW

Ryby:
Wytworzenie chwytnej, uzbrojonej w zęby paszczy, wzmocnienie szkieletu osiowego i wykształcenie parzystych płetw. Wielokierunkowa ewolucja, dokonująca się w obrębie gromady ryb, doprowadziła między innymi do powstania słodkowodnych ryb trzonopłetwych. Odznaczały się one osadzeniem płetw, zwłaszcza parzystych, na mięsistych, wydłużonych trzonach. Wewnątrz tych trzonów znajdowały się elementy kostne. W przypadku płetw parzystych odpowiadały one kościom szkieletu kończyn kręgowców lądowych i umożliwiały poruszanie się po lądzie.

Płazy:
Wydaje się, że właśnie od ryb trzonopłetwych wywodzą się pierwotne płazy.Stało się to możliwe dzięki przekształceniu płetwy rybiej w palczastą kończynę kroczną. Równolegle z tym nastąpiły odpowiednie zmiany we wszystkich pozostałych narządach. Tak więc w szkielecie nastąpiła znaczna redukcja kości czaszki, co uczyniło ją lżejszą, kość podniebienno-kwadratowa zrosła się bezpośrednio z czaszką mózgową, a uwolniona z funkcji łącznika grzbietowa część łuku gnykowego przekształciła się w kostkę słuchową. W kręgosłupie pierwszy krąg zróżnicował się w atlas, z którym głowa łączy się ruchowo za pośrednictwem dwóch kłykci potylicznych oraz nastąpiło połączenie miednicy z kręgosłupem, co znów pociągnęło za sobą wyróżnicowanie się w tym miejscu kręgu krzyżowego. Wraz z odpowiednimi przekształceniami szkieletu umożliwiło to wykonywanie bardziej złożonych ruchów.

Gady:
Czaszka łączy się z kręgosłupem za pomocą tylko jednego kłykcia potylicznego, co w połączeniu ze specjalną budową pierwszych kręgów szyjnych zapewnia znaczną ruchliwość głowy. Pierwszy kręg, tzw. dźwigacz, ma kształt pierścienia, obracającego się swobodnie wokół wsuniętego weń wyrostka następnego kręgu, zwanego obrotnikiem. Powstają żebra z jednej strony połączone ze sobą kręgami piersiowo-lędźwiowymi, a z drugiej mostkiem. Szkielet kończyn zbudowany jest podobnie jak u płazów, z tą różnicą, że przedramię składa się z dwóch równoległych kości: łokciowej i promieniowej, a podudzie z kości goleniowej i strzałkowej. U płazów kości te są zrośnięte.

Ptaki:
W erze mezozoicznej z gadów wyodrębniły się ptaki i ssaki. Cechy ptasie - to m.in. budowa obojczyków. Ukształtowały się one głównie pod wpływem przystosowań do lotu. Szkielet ptaków jest zwarty i lekki. Lekkość ta osiągnięta jest dzięki odpowiednio delikatnej strukturze elementów kostnych - wiele kości długich to tzw. kości pneumatyczne, wypełnione powietrzem. Przednia część mostka ptaków latających jest silnie rozrośnięta i tworzy ją grzebień. Jest on miejscem przyczepu mięśni poruszających skrzydłami. Zrośnięcie piersiowego odcinka kręgosłupa jest bardzo ważnym przystosowaniem do lotu. Stanowi solidne oparcie dla skrzydeł i pozwala zarazem na utrzymanie poziomego ułożenia kręgosłupa bez wysiłku mięśniowego.

Ssaki:
W przeciwieństwie do ptaków, które rozwinęły się z wysoko zorganizowanych gadów, wskutek czego zachowały większość wspólnych z nimi cech, ssaki rozwinęły się z gadów prymitywnych, jako zupełnie odrębna gałąź ewolucyjna.
Za bardzo wczesnym oddzieleniem się szczepu gadów prowadzących do ssaków przemawia również sposób połączenia czaszki z kręgosłupem:u gadokształtnych występuje zawsze jeden kłykieć potyliczny, a u ssaków dwa, co niewątpliwie zachowały one jeszcze po płazach. Najpierwotniejszych jego przedstawicieli charakteryzowała tendencja do wysmuklania ciała i unoszenia go na nogach ponad podłożem, zwężania i wysklepiania czaszki pod wpływem silnego rozwoju kresomózgowia. Charakterystyczną cechą ssaków jest uzębienie - zęby osadzone są w zębodołach (zagłębieniach kości szczęk). Kończyny, w odróżnieniu od kończyn gadów, nie są rozstawione na boki, lecz podciągnięte pod tułów. Takie ustawienie kończyn znacznie usprawnia ruchy zwierzęcia, wymaga jednak odpowiednio silnych mięśni i rozwiniętego zmysłu równowagi.